گل نیلوفرآبی

عشق نیلوفر آبی پنهان در گل و لای است .نیلوفر آبی از لجن زاده می شود،ولی تو آنرا به این خاطر که از لجن زاده شده نکوهش نمی کنی.تو نیلوفر آبی را گل الود نمی خوانی ، تو نیلوفر آبی را کثیف قلمداد نمی کنی.عشق...... زاییده می شود و آنگاه عبادت از عشق زاییده می شود
 و آنگاه خدا در اثر عبادت در انسان تجلی می یابد. و این انسان به بالاتر و بالاتر و بالاتر ، به اوج گرفتن ادامه می دهد.

وجود گیاهان مقدس به عنوان یک عنصر اصلی تزیینی در معماری و هنر دوران مختلف زندگی بشر از باستان تا قرن حاضر سوالات بسیاری را در ذهن هر انسانی به وجود می آورد که چرا این گیاهان این چنین مورد توجه قرار گرفته است ، مبدا و منشا آنها از کجا بوده و فلسفه ی وجودی آنها چه بوده است.

در میان این نماد های گل مانند نشانه ای وجود دارد که به طور پیوسته در کل هنر و اسطوره شناسی مشرق زمین تکرار شده است ، این گل، نیلوفر آبی ، لوتوس یا سوسن شرقی می باشد و در اغلب کشور های آسیایی به عنوان سمبل و نماد همگانی مطرح گردیده است.

لوتوس که در ضمیر ناخودآگاه انسان ریشه ای عمیق دارد و در درون خود دنیای خدایان و انسانها را احاطه کرده با منشا زندگی و تخیل آدمی جوش خورده است ، بدین معنی که مبین رشته های جادویی و روحانی می باشد که نخستین آدمیان را به جهان می پیوندد.، نخستین تصاویری که بشر از این گیاه خلق کرده بیانگر حس انتزاعی اوست.

از آنجاییکه این رمز ریشه در باورهای دینی – مذهبی واسطوره ای دارد با گذشت زمان ، تغییر آداب ، عقاید و شرایط اجتماعی نه تنها حضورش کم رنگ نگردیده بلکه مستحکم تر به جلوه گری خود ادامه داده و قدرت ، صلابت و پایداریش را تثبیت کرده است.
در افسانه ها و باورهای مردمان کهن چنین آمده است که در ابتدای خلقت ، زمانی که خالق تنها در میان آبهای نخستین قرار داشت ، همانطوری که متعجب بود که خلقت را از کجا شروع کند ، برگ لوتوسی را مشاهده نمود که تنها موجود بود، مقداری از گلی که لوتوس در آن رشد می کرد در دست گرفت و بر روی برگ لوتوس قرار داد و سطح زمین بوجود آمد . به این ترتیب نیلوفر سمبل جهان گردید و لایه های متعدد گلبرگ های آن نمایانگر ادوار مختلف جهان ، مقاطع و مراتب گوناگون هستی . در باور آنها هشت گلبرگ نیلوفر نشانه ی هشت جهت وجود است که پس از خلقت از قعر آبهای اولیه ظهور کردند این هشت جهت عبارتند از راست – چپ ، جلو – عقب ، بالا – پایین ، بیرون – درون .

ظهور نیلوفر از آبهای اولیه که عاری از هر گونه آلودگی بوده ، نشانه خلوص ، پاکی و نیروی بالقوه است که از درون آن نیروی مقدس حیات ، دانش و معرفت ظهور می کند .

این گل بیانگر نمادهای مختلف می باشد که مشترک با عقاید سایر ملل نیز هست بعنوان مثال سمبل باروری ، کامیابی ، قدرت حاصلخیزی زمین ، حمایت از هر موجود زنده ، صلح جهانی ، زیبایی ، تندرستی ، مظهر عشق ، ریاضت و عبادت می باشد. نیلوفر با آیین مهری نیز پیوستگی نزدیک می یابد . در صحنه زایش مهر ، او از درون غنچه نیلوفر متولد گردیده است
 بنابراین بر خلاف اینکه ریشه لوتوس را در ایین بودا پنداشته اند به آیین مهر که قدمتی بس طولانی تر از آِیین بودا دارد مربوط می گردد.در دین زرتشت این گل سمبل اهورامزداست . سمبل انسانی اهورامزدا نیم تنه مردی است که شاخه ای از گل لوتوس را در میان انگشتان خود گرفته است . زرتشتیان بر این باورند که نیلوفر آبی جایگاه نگهداری تخمه یا فرزرتشت بوده که در آب نگهداری می شده است.

 
نیلوفر معمولی یا نیلوفر آبی، نزدیك به تیره آلاله‌هاست…این گیاه آبزی است و در مناطق گرم و معتدل می‌روید… برگهایش قلبی شكل و مسطح است… این گیاه را غالبا به عنوان یك گیاه زینتی در استخرها و حوضچه‌ها می‌كارند…”

نام گل نیلوفردر زبان سانسكریت “پادما” (padma)، در زبان چینی “لی‌ین‌هوا” (lien-hua)، به زبان ژاپنی “رنگه” (Range) و در انگلیسی “لوتوس” (lotus) است.
این نام به گونه‌های مختلف سوسن آبی كه در مصر باستان و در بسیاری از بخش‌های آسیا مورد پرستش بود، اطلاق می‌شد.  نیلوفر در شرق باستان همان‌قدر اهمیت دارد كه گل رز در غرب. در سده هشتم پیش از میلاد تصویر نیلوفر (احتمالا از مصر) به فینیقیه و از آن‌جا به سرزمین آشور و ایران انتقال یافت و در این سرزمین‌ها گاهی جانشین درخت مقدس بوده است.

جنبه تقدس نیلوفربه محیط آبی آن بر می‌گردد. زیرا آب نماد باستانی اقیانوس کهنی بود که کیهان از آن آفریده شده است. نیلوفر که بر روی سطح آب در حرکت بود به مثابه زهدان آن به شمار می‌رفت. از آنجا که گل نیلوفر در سپیده دم باز و در هنگام غروب بسته می‌شود به خورشید شباهت دارد. خورشید خود منبع الهی حیات است و از این رو گل نیلوفر مظهر تجدید حیات شمسی به شمار می‌رفت. پس مظهر همه روشنگری‌ها آفرینش باروری تجدید حیات و بی‌مرگی است.

نیلوفر نماد کمال است. زیرا برگ‌ها گل‌ها و میوه اش دایره ای شکلند. ود ایره خود از این جهت که کامل‌ترین شکل است نماد کمال به شمار می‌آید. نیلوفر یعنی شکفتن معنوی. زیرا ریشه‌هایش در لجن است و با این حال به سمت بالا و آسمان می‌روید از آبهای تیره خارج می‌شود و گل‌هایش زیر نور خورشید و روشنایی آسمان رشد می‌کنند.

 نیلوفر کمال زیبایی نیز به شمار می‌رود. ریشه‌های نیلوفر مظهر ماندگاری و ساقه اش نماد بند ناف است که انسان را به اصلش پیوند می‌دهد و گلش پرتو خورشید را تداعی می‌کند. نیلوفر نماد انسان فوق العاده یا تولد الهی است زیرا بدون هیچ ناپاکی از آبهای گل الود خارج می‌شود.

در مصر نماد باروری، تولد دوباره، نیروی سلطنتی و علامت مشخصه نیل علیا بود، درحالی‌كه پاپیروس نشانه نیل سفلی قلمداد می‌شد. در شمایل‌نگاری مصری، نیلوفر كنار گاو نر، شیر، قوچ، ابوالهول و مار دیده می‌شود. 

در اسطوره‌های مصری، چهار پسر هوروس (Horus) روی یك نیلوفر رو به روی ازیریس (osiris) ایستاده‌اند. گل نیلوفر به عنوان نشانه ایزیس (Isis) مظهر باروری و پاكی و بكارت است. رع، خورشید ـ خدا و آفریننده مصری به صورت كودكی مصور شده كه بر روی گل آرمیده است یا سر او از گل نیلوفر بیرون می‌آید. سرستون‌های معابد مصری را به گونه‌ای می‌آراستند كه نیلوفر را بر روی آن‌ها به صورت غنچه و گاه گشوده حجاری می‌كردند.

نیلوفر در اسطوره‌های یونانی، رومی علامت مشخصه آفرردیت ـ ونوس است.نیلوفر نماد انسان فوق‌العاده یا تولد الهی است زیرا بدون هیچ ناپاكی از آب‌های گل‌آلود خارج می‌شود. همین‌طور نماد نجابت است، به این دلیل كه از آب‌های آلوده بیرون می‌آید اما آلودگی آن را نمی‌پذیرد. الهه‌های فنیقی به عنوان قدرت آفریننده خود، گل نیلوفر در دست دارند. از آنجا كه گل نیلوفر در سپیده‌دم باز و درهنگام غروب بسته می‌شود به خورشید شباهت دارد.در فرهنگ سومری و سامی در كنار ایزدان و ایزدبانوان دیده می‌شود و به عنوان نیروی مولد و آفریننده شناخته می‌شد.

در فرهنگ چینی نماد پاکی حفاظت ظرافت روحانی صلح باروری و تجسم زنانه است و علامت تابستان نیز می‌باشد. چینی‌ها گل نیلوفر را مظهر گذشته حال و آینده می‌دانند. زیرا گیاهی است که در یک غنچه گل می‌دهد و دانه می‌کند. همین طور نماد نجابت است به این دلیل که از آبهای آلوده بیرون می‌آید اما آلودگی را نمی‌پذیرد.
 

 در فرهنگ هندی گل نیلوفر گلی است از خود به وجود آمده و نامیراست و نماد جهان به شمار می‌رود. گاهی کوه مرو به مفهوم محور جهان در مرکز ان تصویر شده است. چاکراها به شکل نیلوفر ‌هایی تصویر می‌شوند که با نماد چرخ مرتبطند هنگامی ‌که این مرکز چاکراها بیدار شوند نیلوفرها باز می‌شوند و می‌چرخند. لوتوس نام یکی از حرکات یوگا است. در اسطوره‌های هندی با سه خدای اصلی مواجه می‌شویم که عبارتند از برهما (خدای افریننده) ویشنو (خدای نگهدارنده) و شیوا (خدای نابودکننده). در یک اسطوره متاخر که در ریگ ودا به آن اشاره شده است آمده که چگونه کیهان از نیلوفری زرین که بر روی آبهای کیهانی در حرکت بوده به وجود آمده و از آن برهما متولد شد. هنگامی ‌که مراسم او جای خود را به مراسم ویشنو داد وی رابعدها به صورتی مجسم کردند که بر روی گل نیلوفری که از ناف ویشنو می‌روید نشسته است. یک الهه هندویی به نام پادماپانی وجود دارد که به معنی زنی است که نیلوفر دردست دارد. لاکشمی ‌همسر ویشنو و پارواتی همسر شیوا هم با نیلوفر در ارتباط هستند. در هندوستان که رود برایشان خیلی اهمیت دارد الهه‌های رودگاهی بر روی نیلوفر سوارند. در فرهنگ آشوری فینیقی و در هنر یونانی رومی‌ نیلوفر به معنی تدفین و مجلس ترحیم و نشانگر مرگ و تولد دوباره رستاخیز و زندگی بعدی و نیروهای نوزایی طبیعت است. نیلوفر در اسطوره‌های یونانی و رومی ‌علامت مشخصه افرردیت- ونوس است.

در فرهنگ بودایی ظهور بودا به صورت شعله صادره از نیلوفر تصویر می‌شود. گاهی بودا را می‌بینیم که در یک نیلوفر کاملا شکفته به تخت نشسته است. در حقیقت در تعلیمات بودایی نیلوفر تا حد زیادی در قلمرو ماوراالطبیعه وارد می‌شود. در معابد بودایی نقش نیلوفر  وجود دارد و نیلوفر جزو هشت علامت فرخندگی در کف پای بودا است.

اسطوره های نیلوفری ایران باستان

در فرهنگ ایران باستان، نقش این گل را حاشیه پیاله طلایی املش، روی سفال نقش‌دار سیلك، بر دسته خنجر لرستان و … می‌توان دید. 
گل نیلوفر را در تخت‌جمشید و در نقش برجسته‌های آن مشاهده می‌كنیم:

 بر بدنه كاخ آپادانا، در دست بزرگان ملل، در حاشیه لباس هخامنشیان و بر روی پایه ستون‌ها
در زمان هخامنشیان این گل در مراسم رسمی و درباری متجلی شده است،

 ظاهرا گل نیلوفری كه در دستان پادشاهان حجاری شده در تخت‌جمشید (در نقش بار عام) دیده می‌شود،نماد صلح و زندگی بوده است.

علاوه بر این، در تخت جمشید ریتون‌هایی پیدا شده‌اند كه نقش این گل بر روی آن‌ها حك شده است.در حجاری‌های طاق‌بستان كرمانشاه، گل نیلوفر مربوط به زمان ساسانیان دیده می‌شود كه در نقش مربوط به اردشیر ساسانی زیر پای ایزد مهر قرار گرفته است.

در زمان ساسانیان، بر روی یك سری از گچ‌بری‌های تیسفون و بیشاپور نقش روزت‌های ساسانی كه همان گل نیلوفر را تداعی می‌كنند، دیده می‌شود. ظاهرا گلی که در دستان پادشاهان حجاری شده در تخت جمشید دیده می‌شود نماد صلح و شادی بوده است. نیلوفر در ایران نماد نور است. گل نیلوفر را در فارسی به نام گل آبزاد یا گل زندگی و آفرینش و یا نیلوفر آبی نامیده‌اند .از آن‌جا كه این گل با آب در ارتباط است نماد آناهیتا ، ایزد بانوی آب‌های روان است.

آناهیتا:

آناهیتا اسطوره‌ای جهان شمول است، چنان‌كه در بیشتر تمدن‌ها همتا دارد. می‌توان گفت كه ایشتار بابلی و عیلامی، نانای سومری، سرس‌وتی هندی، آرتمیس یونانی، دایانای رومی، آی خانم افغانی، ننه خاتون سغدی، ‌اشی در مكتب زروانی لرستان وآناهیتای ایرانی با اختلاف جزیی، تقریباً‌ همگی یك كاراكتر دارند.
از این میان، سرس‌وتی بیش از بقیه، به آناهیتا نزدیك است. این دو به اسطوره رودخانه‌ای پیوسته‌اند كه به همه جهان آب داده است. در ریگ ودا از “سرس‌وتی” به عنوان “بهترین مادر"، “بهترین رود” و “بهترین ایزدبانو” یاد شده است. سرس‌وتی رودی آسمانی است و این نكته‌ای است كه آن را می‌توان با آن‌چه درباره آناهیتا در باورهای اوستایی است، سنجید. سرس‌وتی از یك نظر دیگر هم با آناهیتا قابل سنجش است: او نیز بر گردونه‌ای سوار است و آن را می‌راند و همچنین یكی از اسب‌های سرس‌وتی یعنی “وایو” (باد) با یكی از اسب‌های آناهیتا هم‌نام است.
نام كامل این ایزدبانو، “اردوی سور اناهیتا” به معنی تقریبی “رود توانای پاك” است. آناهیتا را به عنوان ایزدبانوی آب‌های روان می‌شناسیم. و از آن‌جا كه این ایزدبانو با آب در ارتباط است، نمادهای او عبارتند از: گل نیلوفر، ماهی، سبوی آب و …

موضوع جالب دیگری كه می‌توان به آن اشاره كرد این است كه یكی از هفت چاكرا (چاكرای چهارم)، “آناهاتا چاكرا” نامیده می‌شود. این چاكرا در ناحیه قلب واقع شده و نشان آن نیلوفری با دوازده برگ است. به همسانی واژه آناهاتا و آناهیتا توجه كنید. 

جشن نیلوفر:

 http://bahareh-delsetan.blogfa.com/cat-67.aspx

بازگشت به صفحه اصلي زبان گلها و نشانهاي تولد